Hamilelik ve Emzirme Döneminde Hipertiroit - Hayatımın en zor dönemi

Hamileliğinin hemen öncesinde hipertiroidi rahatsızlığı olduğunu öğrenen ve tüm hamileliği boyunca bebeğine bir zarar gelmesin diye çırpınıp duran bir anne olarak bu süreci nasıl başarıyla atlattığımı sizlerle paylaşıyor olacağım bu yazımda.

Öyle ki benim her şeyi incik cincik araştırma huyum bu süreçte beni ve eşimi üzüp yıprattığı kadar aynı zamanda bu hastalıkla ilgili çok şey öğrenmemi ve bebeğimi sağlıkla kucağıma almamı sağladı belkide...Bu kadar çok şey öğrenmişken bunları sadece kendime saklamak istemedim. Belki burada paylaşacağım deneyimler, benzer bir durumla karşı karşıya olan anne babalara biraz olsun fikir verebilir.

Tiroit rahatsızlığınız hangisi: Hipotiroidi - Hipertiroidi?

Öncelikle şunu söyleyeyim; ister hipertiroidi ister hipotiroidi olsun, tiroit  rahatsızlıkları ciddidir. Tedavi edilmediğinde insanın yaşam kalitesini ve bedenindeki pek çok fonksiyonu olumsuz yönde etkileyebilir. Ben hipertiroidi rahatsızlığımın farkında olmadan yıllarca neden bu kadar heyecanlı, sinirli, çabuk yorulan bir insan olduğumu merak edip durdum. Ancak hamile bir bayanın tiroit rahatsızlıklarının olması normal bir insana göre çok daha zordur. Aslında eğer hipotiroidiniz varsa (T3&T4 düşük, Tsh yüksek) ve bunun farkında olarak hamile kaldıysanız üzülecek hiç bir şeyiniz yok, çünkü bu rahatsızlıkta yapmanız gereken şey (muhtemelen) yalnızca her gün doktorunuzun tavsiye ettiği dozda tiroit hormonu içeren bir hap kullanmak olacaktır. Bu hap uygun dozda kullanıldığında anne ve bebek için bir risk teşkil etmez. Tek zorluk belli periyotlarla kan verip tiroit  değerlerinizi kontrol ettirmeniz gerekliliği olacaktır. Ama eğer benim gibi hipertiroidiniz varken (T3&T4 yüksek, Tsh düşük) hamile kaldıysanız işiniz biraz zor. Çünkü bu durumda kullanılacak ilaç anti tiroit haplarıdır ve bu hapların siz ve bebeğiniz üzerinde (genel olarak güvenilir kabul edilseler de) bazı yan etkileri söz konusu olabilir. Tam da bu yüzden hamilelikte hipertiroidi daha zor bir rahatsızlıktır. Sürekli ve sık kontroller ile hap konusunda temkinli olmayı ve mümkün olan minimum dozları kullanmayı gerektirir. Kısacası rahat bir yapınız yoksa hamileliğinizde ortaya çıkan bu rahatsızlık tam da değişmekte olan ruh halinizin üzerine tuz biber ekip sizi strese sokabilir ve yıpratabilir.

Altını çizmek istediğim bir husus da şudur, bazen hamilelikle birlikte ortaya çıkan ve hamileliğin ilk bir kaç ayı sonrasında kendiliğinden sona eren hipertiroidi rahatsızlıkları da olabilmektedir. Doktor kontrolü ve ilaç tedavisi ile üstesinden kolayca gelinebilecek bir durumdur. Yazımda bahsi geçen rahatsızlıklar süreklilik arz eden rahatsızlıklar olup hamileliğe bağlı hipertiroidi ile ilgisi bulunmamaktadır.

Bu rahatsızlıkların bebeğe olası zararları nedir?

Hamilelikte doktorunuz özellikle T4 ve Tsh düzeylerinizi dikkate alacaktır. Özellikle hamileliğin ilk 3 aylık döneminde (1. trimester) bebeğin tiroit fonksiyonları henüz gelişmediğinden, büyümesi ve zeka gelişimi için çok etkili olan T4 düzeyi tamamiyle annesine bağımlıdır. Bu değerin olması gerekenden düşük veya yüksek olması bebeğin sağlıklı gelişimini ve beyin fonksiyonlarını olumsuz etkileyebileceği için acil tedavi gerektirir.

Bence korkulması gereken en önemli şey anne adayının tiroit rahatsızlığı olup da farkında olmamasıdır. Örneğin hipotiroidili bir bayanın rahatsızlığının farkında olmadan hamile kalması oldukça riskli bir durumdur. Çünkü hamilelikte hipotiroidi tedavi edilmediği taktirde düşük, ölü ve prematüre doğum gibi olumsuz sonuçlara sebebiyet verebilir. Yine tedavi edilmediği taktirde hipertiroidi gebelik kayıplarına, erken doğuma, bebeğin tiroit hastası olarak dünyaya gelmesine yol açabilir. 

Bu iki zıt rahatsızlık için bir de şu karşılaştırma yapılabilir; hipotiroidi rahatsızlığı olan anne hormon hapı aldığı için gerekenden fazla dozda hap kullanır ise bebekte oluşması beklenen durum hipertiroididir, aynı durum hipertiroidili annenin bebeğinde ise fazla dozdaki hapın hipotiroidiye yol açması halidir. Her ne kadar ilaca bağlı olarak gelişebilen her iki durum da bebek için son derece zararlı olsa da, bebekte hipotiroidi oluşma ihtimalinin daha tehlikeli olduğu düşünülür. Çünkü hipotiroidi bebekte zeka ve bedensel olarak bazı gelişme geriliklerine yol açabilir. Bu nedenle hipertiroidili bir annenin ilaç kullanımında çok daha dikkatli olması gerekir diyebiliriz. Yine de ne mutlu ki, hamile bayanlarda görülen tiroit rahatsızlığı çoğunlukla hipotiroididir.

Bu rahatsızlıkların sebebi ne?

Bu rahatsızlıkların detaylarına yazımda yer vermiyorum yoksa işin içinden çıkmak mümkün olmayacak :). Ama çok kısa şekilde bahsetmek gerekirse, tiroit rahatsızlıklarının çoğu otoimmun yani bağışıklık sisteminin olması gerekenden farklı çalışmasına bağlı olarak ortaya çıkan rahatsızlıklardır. Bu nedenle çoğu zaman nedeni belirsizdir. Kanda ölçülen antikor düzeyleri veya yapılacak tiroit sintigrafisi ile hastalığın türü belirlenebilir (hamilelikte tiroit sintigrafisi yapılamaz). Bu rahatsızlıklar genellikle Graves veya Hashimato tiroididir. Graveste sürekli hipertiroidi olurken, Hashimato genellikle başlangıçta hiper ve sonrasında hipotiroidi olarak seyreder.

Hipertiroidili bir hamilelik süreci geçirdikten sonra benim tecrübelerim

Rahatsızlığımla ilgili beni en çok kızdıran şeylerden biri çevremdeki insanların "Aman canıım bir şey olmaz, bilmem kimde de vardı valla bişeycik olmadı bebeğine, o da hap kullandı hiç bi zararı olmamış..." gibi konuşmalarını duymak ve onlara laf anlatmaya çalışmaktı. Çünkü bahsettikleri o birileri çok büyük ihtimalle hipotiroidi hastası ve yukarıda bahsettiğim gibi onların riski yok denecek kadar az (!). Her neyse...Hipertiroidi ve hamilelik ikilisi dolayısıyla başımızdan geçenleri bir bir anlatırsam biraz rahatlayabilirim belki. 

Ben genel olarak fazla stresli, fazla sinirli, heyecanını kontrol etmekte zorlanan, bazen anlaşılamayan şekilde nefes nefese kalan, bazen çarpıntı hisseden ve kendini sürekli yorgun hisseden bir insandım. Mesela ben işten sonra yorgun argın eve dönüp hemen uyumayı hayal ederken, iş arkadaşlarımın işten sonra bile çeşitli organizasyonlara katılmayı planlamaları beni şaşırtırdı. Bu enerjiyi nerden bulduklarını merak ederdim. Gerçi bu bahsettiğim dönem aynı zamanda iş yerinde atom karınca unvanını hakettiğim, değerli yöneticilerimin bana 3 kişinin yapacağı işleri verdiği gece gündüz demeden çalışmak zorunda olduğum bir dönemdi. Bir de tiroit rahatsızlığım olup farkında olmadığımdan olsa gerek kendimi inanılmaz yorgun hissediyordum. Şimdi  düşünüyorum da çok iyi dayanmışım.. Aslında herşey işyerimde farklı bir departman yöneticisinin ellerimdeki vitiligo lekelerini görerek, kendisinde de olan bu rahatsızlığın tiroitten kaynaklandığını söylemesi ve bana da tiroit testi yaptırmamı önermesiyle başladı. Doktora gitmekten nefret eden bir insan olmama rağmen internetten konuyu araştırdığımda gerçekten de vitiligo gibi otoimmun bir rahatsızlığın yanında sıklıkla otoimmun tiroit rahatsızlıklarının görülebileceğini öğrendim ve hemen hastaneye koştum. Yapılan testler sonucunda çıkan değerler şaka gibiydi. Doktorum ağır bir hipertiroit rahatsızlığım olduğunu söyledi ve beni hemen hap tedavisine başlattı.

Bir ay sonra yapılan testlerde değerlerimin düştüğü ancak hala normal aralığa girmediği görüldü. Bunun yanısıra ilacın bir yan etkisine bağlı olarak karaciğer değerlerimde yükselmeler olmuştu. Bu yüzden doktor tavsiyesiyle tedaviye muadil bir ilaçla devam ettim.

Böyle bir hastalığım olduğunu keşfetmiş ve tedaviye başlamış olarak, hem kendimi artık yorgun hissetmeyeceğim, hem de belki vitiligo denen bu illet vücudumda daha fazla ilerlemez diye düşünerek mutlu olmuştum. Hayatımdan memnun mesut devam ederken bir ay sonra tiroit kontrollerimi yaptırmak için eşimle birlikte evimize daha yakın olan bir hastanedeki Dahiliye bölümüne gittik. Doktorun, kullandığım ilaçlar bakımından önem arz ettiği için,  yapılacak testlere hamilelik testini de eklemesi üzerine hiç ummadığımız bir anda ve çok erken şekilde hamile olduğumu öğrendik. Eşimle şaşkoloza dönmüş şekilde "Doktor Bey şimdi napıcaz?" diye sorduğumuzda "valla eğer hipertiroit belirtilerine katlanırım diyorsan ben ilaç kullanmanı önermiyorum" cevabını aldık. Sonuçta bebeğimizin sağlığı çok daha önemli olduğu için "tabi ki benim için önemli değil, ben belirtilere katlanırım" dedim. Zaten kimbilir farkında olmadan kaç yıldır katlanıyordum. 

Gel gör ki yine benim rahat duramayan yapım yüzünden kısa süre sonra eşimle birlikte daha iyi bir hastanedeki Endokronoloji Uzmanı'nın kapısını çaldık. "Endokronoloji" tiroit ve diğer metabolizma hastalıkları konusunda "Dahiliye"ye göre daha uzmanlaşmış bir dalı ifade ediyor. Gittiğimiz ve "çok iyi olduğu söylenen" doktor eşimle beni hastaneden moralimiz alt üst olmuş bir şekilde gönderdi. Daha önceki test sonuçlarını görünce ne yapacağını bilemeyip olumsuz şeyler söylemeye başladı. Düşünsenize, bana "madem böyle bir rahatsızlığınız var neden hamile kaldınız?" diye sordu. "PARDON DA", arkadaşım sen mademki doktorsun, önüne gelen vakayı hoşuna gitmese bile, mevcut şartlar altında, hastanın da moral ve motivasyonunu bozmadan, en uygun şekilde tedavi etmeye çalışacaksın! (...) Bu doktor aynı zamanda benim mutlaka ilaç kullanmam gerektiğini ve günde 6 tane ilaç almam gerektiğini söyledi.

İlk doktor "hiç ilaç alma" derken bu doktorun "6 tane kullan" demesi haliyle kafamızı karıştırdı. "Bu nasıl bir çelişki?" diye düşünüp durduk ve canımız çok sıkıldı. Ne yapacağımızı bilemedik. Bir akrabamız olan Dahiliye Uzmanı'na danışarak hap miktarını biraz daha azaltıp ilaç kullanmaya devam ettim. Artık bu konuda daha fazla araştırıp inceleyip canımızı sıkmama kararı aldık. Ama ben yine rahat duramayıp internetten gizli gizli araştırmalar yapmaya devam ediyordum. Napayım çünkü içim rahat değildi. "Ya yanlış bir şey yapıyorsam" düşüncesi beynimi kemiriyordu. 

Bu arada iki-üç haftada bir kan verip test yaptırmaktan kollarım delik deşik olmuştu. Kullandığım antitiroit ilaçları kısa bir süre sonra t3 ve t4 değerlerimi alt sınıra yaklaştırdı. Bu sefer de ilaca bağlı olarak hipotiroidiye geçme ihtimali oluşmuştu. Doktora da danışarak hapı 10 gün bırakma kararı aldık. Bu 10 günün sonunda test yaptırdığımda değerlerin yine uçuşa geçtiğini gördük...

Tekrar hapa başladım ve "bu böyle olmayacak" deyip, tiroit hastalıkları konusunda Türkiye'nin en iyilerinden biri olarak gösterilen bir Profesöre derdimi anlatmaya gittim. Evime oldukça uzakta olmasına rağmen tek derdim artık bu konuya kesin bir çözüm bulmaktı. Bu gibi doktorlardan öyle "ha" deyince randevu da alınamıyor. Programları çok dolu çünkü. Neyse bir şekilde randevu aldım ve giderken yanımda eski sonuçlarımı da götürdüm. Doktor Bey sonuçlara üstün körü bir göz attı ve muayene bile etmeden tanısını koyup hap miktarını belirledi. Bir de selenyum kullanmamı önerdi. Gittiğimde 3 aylık hamileydim. Hapları bu şekilde kullanıp ara ara test yaptırmamı ve 7. ayda beni tekrar göreceğini söyledi. Söylediği şekilde hapları kullanmaya başladım ancak belirli aralıklarla yaptırdığım kontrol testlerinde değerlerin yine düşüşe geçtiğini ve hipotiroidiye doğru yol aldığımı gördüm. Muaynehanesi evimize çok uzak olduğu için doktora telefonla ulaştım (zar zor da olsa). Durumu anlattım. Ancak doktor haplara aynı miktarda devam etmemi söylüyordu. Bense kendisine defalarca "peki ya hipotiroidiye geçersem? Bu bebek için sakıncalı değil mi?" diye sorup duruyordum. Ancak bu soruya net bir yanıt alamadım.  İnternette bu durumun bebek için çok sakıncalı olduğu yazıyorken neden göz göre göre böyle bir riske girmem isteniyor bir türlü anlayamıyordum (Aslına bakarsanız ben burada yazdığımdan daha fazla doktora gittim ve bu soruyu onlara da sordum ama hiç biri net bir yanıt veremedi). 

Bu yüzden artık 20 günde bir test yaptırıp hap miktarını alt sınırın altına düşmeyecek şekilde kendi kendime ayarlamaya başladım. Ve çok şükür ki kendi çabalarımla değerlerimi hamileliğim boyunca hep normal aralıkta tutmayı başardım (sadece 1 kez alt sınırın altına düştüm o da bir doktorun sözünü dinlediğim için oldu). 

Yani ben böyle bir rahatsızlığı olan kimseye kafanıza göre bir şeyler yapın demiyorum, ama şunu anlamıyorum, bebek için daha iyisi yapılabilecekken bu doktorlar neden insanları başlarından savıp idealden farklı tedaviler uyguluyorlar? Bunun gerekliliği nedir? Mantıklı bir sebebi var ve bana söylenmiyorsa bu yine de onların hatası, sonuçta ben sorup öğrenmek istedim ama makul bir yanıt alamamak beni bu yola itti... Kendi açımdan baktığımda da pişman değilim, iyi ki kendime güvenmişim.

Bu arada hamileliğimin 4. ayında vücüdumda baş gösteren kaşıntılar sebebiyle yaptırdığım testlerde, bazı karaciğer değerlerimde milimlik yükseklikler görüldü. O zamana kadar gittiğimiz Kadın Doğum Uzmanı bunu duyunca benim tıbbi araştırmalara konu olacak  değişik bir vaka olduğumu düşünmüş olacak ki, "işlerin sarpa sardığını" söyleyip bizi araştırma hastanesine yönlendirdi (Eee bazı doktorların kapasitesi sınırlı oluyor demek ki). Hasta hem hamile, hem hipertiroidisi var, hem de karaciğer değerlerinde yükseklik çıktı "Hİİİİİ!". Araştırma hastanesinden de hemen randevu alınıyor sanki! Bu doktorun tavrı yüzünden o gece eşimle ben uyku uyuyamadık. Aklıma geldikçe hala sinirleniyorum. Hayır, yüksek olan değerlere de bakıyoruz bakıyoruz yahu sadece milimlik bir yükseklik var. Ertesi gün hemen özel ve iyi bir hastanede Gastroentroloji bölümüne gittik. Bazı ek tahliller ve ultrason yapıldı. Çok şükür bir sorun görülmedi. Bu olaydan sonra Kadın Doğum doktorumuzu değiştirdik. İyi ki de değiştirmişiz. Yeni doktorumun hem işinde iyi hem de pireyi deve yapmayan biri olmasına özen gösterdim. Gerçekten de adam karaciğer değerlerini görünce bu durumun hamilelerde olabildiğini ve ciddiye alınacak bir yükseklik olmadığını söyledi. 

Geriye dönüp şu sürece baktığımda, doktorlardan çektiğim kadar kimseden çekmediğimi görüyorum. Birinin A dediğine öteki Z diyor. Hangisine inanıp hangisinin dediğini uygulayacaksın? Yada gözün kapalı birinin dediğini yapıp sonuçlarını göze mi alacaksın? Üstelik bir bebeğin sağlığı söz konusuyken. Gerçekten hayretlik. Ne diyelim...

Hamileliğimin son aylarında da hap miktarını kendime göre ayarlamaya devam edip, ayda bir test yaptırarak durumu idare ettim. Son 1 ayda ise artık değerlerim hipotiroidiye geçti (bu kez anti tiroit haplarına bağlı olarak değil, kendiliğinden). Bu durum için tekrar farklı bir Endokronoloji doktoruna gittim. Son ayda antiroit haplarını bırakıp tiroit hormon hapı kullandım. Yani işim gayet kolaylaşmıştı. Hatta doktorun söylemine göre benim durumumda hormon hapı almasam bile olurmuş (bu dönemde benim değerlerimdeki düşüklükler çok hafifti). Çünkü son aylarda artık bebek kendi tiroit hormonlarını kendisi üretebiliyormuş.

Doğum sonrası ve emzirme dönemi

Şuanda bebeğimiz 4 aylık ve çok şükür ki hiç bir sağlık sorunumuz yok. Tam da bu konuda kendimce huzura erişmiş ve artık beynimde "Oh be! Lanet tiroit artık istediğin kadar yüksel yada düş umrumda değil! Nasıl olsa artık sadece beni etkileyebilirsin o da mühim değil!" düşüncesi oluşmuşken; yorgunluk, huzursuzluk ve çarpıntı belirtileri yine yoğunlaşmaya başladı. Ben belirtileri sallayıp ters giden bişeyler olduğunu bildiğim halde test yaptırmıyordum ancak çocuk doktorumuzun konunun tesadüfen açılması üzerine "Aman kendinizi ihmal etmeyin Allah korusun sütünüz azalır" demesi üzerine koşa koşa gidip tekrar test yaptırdım. Artık benim nasıl bir tiroit rahatsızlığım varsa (hashimato mu yoksa graves mi daha karar verilemedi) testler sonucunda değerlerin yine yükselişe geçip başa sardığını gördük ve "zınk" kötü haber, anti tiroit haplarına tekrar başlamak zorunda kaldım. Buradaki kötü haber şu ki, anti tiroit hapları emziren annelerde süte geçip bebekte tiroit rahatsızlıklarına sebebiyet verebiliyor. Belirli dozlara kadar güvenli kabul edilse de, anne bu hapları kullandığı müddetçe bebeğin düzenli aralıklarla tiroit hormon değerlerinin kontrolü gerekiyor. Tabi küçücük bir bebeğin ayda bir kan vermesi ve annesinin bu durumdan dolayı çektiği vicdan azabı gerçekten ancak yaşayanın anlayabileceği bir durum...

Tüm süreci uzun uzadıya anlattıktan sonra gelelim en önemli noktaya. Benzer durumda olan veya olmayan anne adaylarına tavsiyelerim şunlardır:

1. Bebek sahibi olmayı planlıyorsanız öncelikle tiroit değerlerinizi kontrol ettirin. Çünkü şayet böyle bir rahatsızlığınız varsa hamilelik esnasında tedavisi çoook daha zor olacak.

2. Hamilelikte tiroit rahatsızlığınız varsa sürecin en başından itibaren doğru doktoru bulun. Doktorun izleyeceği yol, güvenilirliği, sizin ve bebeğinizin durumunu takip etme konusundaki ilgisi çok çok önemli.

3. Uygulanan tedavi konusunda içiniz rahat olana kadar birden fazla doktora başvurmaktan çekinmeyin. Pek çok kişi size "amaan bişey olmaz" diyecektir ama siz yine de bu konuda içinizin rahat olmasını sağlacak tedbirleri alın. Sonuçta "sizin" bebeğinizin sağlığı söz konusu. Yukarıda anlattığım tüm nedenlere rağmen siz benim gibi kafanıza göre hareket etmeyin mutlaka güvendiğiniz bir doktora gidin ve tavsiyelerine uyun.

4. Araştırmacı olun. Benim gibi araştıra araştıra kafayı yeyin demiyorum ama bişeylerin farkında olmak ve size söylenenler içinden en doğru yolu bulmak için araştırmaktan korkmayın. Mesela gittiğim bir doktor bana, emzirme döneminde hipertiroidim olduğu için, iyotlu tuz kullanmamamı söyledi. Ama araştırmalarımdan biliyorum ki hem hamilelik hem emzirme döneminde bebek iyot bakımından anneden besleniyor ve annenin iyot alımı bebeğin beyin gelişimi üzerinde etkili. Bu yüzden ben doktorun bu söylemini dikkate almadım. Hayır belki doktorun bu söylediğinin de bir mantığı vardır kendine göre. Bilemiyorum. Belki iyotlu tuz kullanmayıp iyotu başka yollardan almak yeterli oluyordur vs vs. Ama sorduğumda bunu bana açıklayamadı. Kimse kusura bakmasın. Ben, sorularımın yanıtlarını vermeyen/veremeyen bir doktorun dediğini uygulamaktansa kendi araştırdığım ve emin olduğum yolda ilerlemeyi tercih ediyorum. Tabi herkes kendi bilir...Bazen şiş ile kebap arasındaki seçimi kendi kafalarına göre yapıyorlar gibi geliyor bana. 

Benim yaşadıklarım ve tecrübelerim özetle bu kadar. Daha çok ayrıntı var ama bazıları unutuldu bazıları boşverildi :). Siz yine de her söyleneni dikkate almayın, aklınıza yatanı, içinizin rahat olduğu yolları takip edin derim.